Каюм Насыйриның тормышы һәм иҗаты турында

Каюм Насыйриның тормыш юлы, иҗаты һәм мирасы

Заһидуллин, И. Мәгърифәтченең көнкүреш шартлары турында замандашлары / И. Заһидуллин // Казан утлары.- 2024.- № 12.- Б. 170-176.

Загидуллин, Илдус. Насыйри - рус-татар мәктәбе укытучысы / И. Загидуллин // Казан утлары.- 2024.- № 11.- Б. 177-184.

Кашапова, С. Халкыбызның көче - аның атаклы кешеләрендә / С. Кашапова // Мәдәни җомга.- 2024.- 29 ноябрь.- Б. 12-13, 19.

Кыямова, М. Каюм Насыйри турында кызыклы 14 факт / М. Кыямова // Гаилә һәм мәктәп.- 2024.- № 9.- Б. 22-23.

Шәйдуллин, Р. Татарның гаҗәеп шәхесе / Р. Шәйдуллин // Мәгариф.- 2024.- № 8.- Б. 58-62.

Заһидуллин, И. Нәсел шәҗәрәсе кайларга китә... / И. Заһидуллин // Казан утлары.- 2024.- № 7.- Б. 178-182.

Исхакый-Чагатай, Сәгадәт. Каюм Насыйри: «Татар дип атаганда ошатмадылар» / С. Исхакый-Чагатай // Безнең мирас.- 2024.- № 4.- Б. 65-69.

Исламов, Р. Бөек мәгърифәтчене өйрәнү / Р. Исламов // Кызыл таң.- 2024.- 30 апрель.- Б. 6.

Исламов, Р. Каюм Насыйри - татар календареның «атасы» / Р. Исламов // Кызыл таң.- 2024.- 26 март.- Б. 7.

Миңнегулов, Хатыйп. Каюм Насыйри (1825-1902) / Х. Миңнегулов // Мәйдан.- 2024.- № 2.- Б. 101-109.

Газизова, Л. «Гыйлемгә мәхәббәтле кеше тапмадым»  : [энциклопедист галим Каюм Насыйри тур.] / Л. Газизова // Шәһри Казан.- 2023.- 24 декабрь.- Б. 8.

Хуҗиева, Э. Татарларга - рус теле. Насыйри тәҗрибәсе : [күренекле галим, мәгърифәтче Каюм Насыйри турында] / Э. Хуҗиева // Идел.- 2022.- № 12.- Б. 44-47.

Заһидуллин, И. (Илдус). Бөек мәгърифәтче Каюм Насыйри : [киңкырлы иҗат һәм мирасына бер караш] / И. Заһидуллин // Татарстан.- 2021.- № 7.- Б. 78-81.

Фәйзрахманов, Ә. Сәер холыклы бөек зат : [күренекле галим, мәгърифәтче Каюм Насыйри тур.] / Ә. Фәйзрахманов // Татарстан яшьләре.- 2020.- 4 июнь.- Б. 6.

Мозаффар, Э. Бер күрешү - бер гомер : [Каюм Насыйриның тууына 195 ел] / Э. Мозаффар // Шәһри Казан.- 2020.- 11 февраль.- Б. 5.

Фаткуллин, Ф. Халыкка аң-белем нуры сипте : [бөек мәгърифәтче Каюм Насыйриның тууына - 195 ел] / Ф. Фаткуллин // Кызыл таң.- 2020.- 11 февраль.- Б. 7.

Батыршина, Г. Г. Татар теленнән түгәрәк дәресләрдә сөйләм телен үстерү (Каюм Насыйри иҗаты мисалында) / Г. Г. Батыршина // Минбар.- 2015.- Том 8, (№ 1).- С. 168-173.

Хәйретдин, А.  «Кәлам-е шәриф»ме, әллә «Кәлам шәриф»ме? :  [Каюм Насыйриның «Мифтах әл-Коръән» исемле кулъязма хезмәте басмага әзерләнде. Берсе «Мифтах әл-Коръән», ә икенчесе - «Кәлам шәриф»] / А. Хәйретдин // Безнең мирас.- 2018.- № 5.- Б. 15-17.

Исламов, Р. Олуг мәгърифәтче, галим вә мөгаллим : [Каюм Насыйри турында хезмәт дөнья күрде] / Р. Исламов // Кызыл таң.- 2018.- 31 май.- Б. 6.

Мозаффар, Э. Каюм Насыйрига мәңгелек һәйкәл : [Яшел Үзән р-ны Кече Шырдан авылында галимнәр, язучылар катнашында  «Шәхесләребез» сериясендә чыккан «Каюм Насыйри: Әдәби-тарихи һәм документаль-библиографик җыентык» дигән китапны тәкъдим итү кичәсе узды] // Мәдәни җомга.- 2018.- 3 июль.- Б. 6.

Камалова, М. Каюм Насыйриның Казандагы эшчәнлеге : [дәрестән тыш эшчәнлек өчен экскурсия проекты] / М. Камалова // Мәгариф.- 2018.- № 2.- Б. 68-72.

Исламов, Р. Олуг мәгърифәтчене өйрәнү : [дәвамы, башы 5, 6 саннарда. Күренекле мәгърифәтче Каюм Насыйри иҗат өйрәнү] / Р. Исламов // Мәдәни җомга.- 2018.- 22 февраль.- Б. 17.

Исламов, Р. Олуг мәгърифәтчене өйрәнү : [күренекле мәгърифәтче Каюм Насыйри иҗатын өйрәнү тур. ] / Р. Исламов // Мәдәни җомга.- 2018.- 9 февраль.- Б. 17.

Рәхмәтуллина, Н. Насыйриның яңа хезмәте : [мәгърифәтче Каюм Насыйриның   «Мифтах әл-Коръән»  кулъязмасы КФУның Н. Лобаческий исем. фәнни китапханәсендә саклана. Бу хезмәт - Коръәнне өйрәнүдә зур ачыш] / Н. Рәхмәтуллина // Мәдәни җомга.- 2016.- 30 декабрь.- Б. 23.

Кашапова, С. Каюм Насыйри туганнары җыелды : [Каюм Насыйри музее хезмәткәрләре галим һәм мәгърифәтче Каюм Насыйриның нәсел агачын барлады] / С. Кашапова // Мәдәни җомга.- 2016.- 7 октябрь.- Б. 5.

Кашапова, С. Галимнең билгесез хезмәте : [ТР Милли китапханәсенең татар әдәбияты һәм туган якны өйрәнү бүлегендә танылган мәгърифәтче, педагог, әдип Каюм Насыйриның «Мифтах әл-Коръән»  (Коръәнгә ачкыч) факсимиль басмасы китап укучыларга тәкъдим ителде] / С. Кашапова // Мәдәни җомга.- 2016.- 1 июль.- Б. 4

Бәширова, И. XIX гасыр ахыры - ХХ йөз башы татар сәнгатьле прозасында хикәяләү стильләре : [К. Насыйри, М. Акъегетзадә, Ф. Әмирхан, Г. Исхакый әсәрләре] / И. Бәширова // Фәнни Татарстан.- 2016.- № 1.- Б. 9-14.

Шәрифуллина, Э. Каюм Насыйриның асыл теләге : [Мөгаллим, галим мәгърифәтче К. Насыйри тур. / Э. Шәрифуллина // Безнең мирас.- 2015.- № 10.- Б. 80-82.

Нәсыйхова, Л. Каюм Насыйри мирасы : [күренекле мәгърифәтче Каюм Насыйри чыгарган татар календарьлары турында] / Л. Нәсыйхова // Татарстан.- 2015.- № 6.- Б. 52-55.

Галиуллина, Г. Р. Каюм Насыйри хезмәтләрендә татар тел белеме нигезләре (галимнең тууына 190 ел тулу уңаеннан) : [текст татар һәм инглиз телендә бирелә] / Г. Р. Галиуллина, Ә. Ш. Юсупова // TATARICA.- 2015.- № 1.- Б. 12-16.

Истәлекләр

Кыямова, М. Каюм абзый «плау»ны оста пешерә : Каюм Насыйри турында туганнары истәлекләре. Язма «Җыен» фонды тарафыннан нәшер ителгән

«Каюм Насыйри» китабыннан файдаланып әзерләнде] / М. Кыямова // Идел.-2023.- № 2.- Б. 16-19.

Каюм Насыйри әсәрләре турында

Шәйхин, Айдар. «Әбүгалисина» кыйссасы ничек язылган : [язылу тарихы] / А. Шәйхин // Идел.- 2024.- № 9.- Б. 64-67.

Шәйхин, Айдар. Әбүгалисина : [Каюм Насыйри әсәре буенча комкс] / А. Шәйхин // Сабантуй.-  2024.- № 3.-  С. 4-5.

Мәһдиев, М. Татар бае хаҗга киткән: [Галикәевлар нәселе турында. Алар татар мәгърифәтенә хезмәт итә. К. Насыйриның аларга багышланган шигыре урнашкан. ]  / М. Мәһдиев // Идел.- 2023.- № 1.- Б. 11-15.

Шакирова, Э. Саламторхан маҗаралары : (К. Насыйри әкияте буенча сәхнәләштерелгән күренеш) / Э. Шакирова, А. Касыймова // Мәгариф.- 2018.- № 7.- Б. 44-45.

Каюм Насыйрига багышланган истәлекле урыннар

Каюм Насыйриның йорты / Р. Исламов, Э. Хуҗиева // Кызыл таң.- 2024.- 21 июнь.- Б. 18.

Абзалина, Р. Изге әманәт : [Яшел Үзән р-нының Олы Ачасыр авылындагы Каюм Насыйри музеена 25 ел] / Р. Абзалина // Мәдәни җомга.- 2022.- 30 декабрь.- Б. 11.

Закирова, Г. Ял итәргә авылга : [Яшел Үзән р-нының истәлекле урыннары буйлап сәяхәт: «Татар авылы» этнография музее, Каюм Насыйриның туган авылы - Кече Шырдан авылы тур. ] / Г. Закирова // Идел.- 2022.- № 1.- Б. 44-47.

Кыямова, М. Ачасырда Каюм нигезе : Яшел Үзән районының Олы Ачысар авылында урнашкан Каюм Насыйри исемендәге архитектура һәм этнография комплексы тур. ] / М. Кыямова // Идел.- 2022.- № 1.- Б. 48-51.

Гыйбадуллина, Л. (Лилия). Татар бистәсендә - тарихыбыз : [Каюм Насыйриның Казандагы музее турында] / Л. Гыйбадуллина // Мәйдан.- 2021.- № 9.- Б. 136-141.

Шәфигуллина, Р. (Раушания). «Насыйри вакытын юк-бар сөйләп уздырмаган» : [К. Насыйри музее директоры белән әңгәмә] / Р. Шәфигуллина; әңгәмәдәш М. Кыямова // Идел.- 2021.- № 6.- Б. 68-75.

Кыямова, М. (Муршида). Шүрәлеләр Шырданнан чыккан : [Яшел Үзән районы Кече Шырдан авылындагы Каюм Насыйри музей-китапханәсе] / М. Кыямова // Идел.- 2021.- № 4.- Б. 78-80.

Мозаффарова, Э. «Авылыбыз беркайчан бетәргә тиеш түгел» : [Яшел Үзән р-ны Кече Шырдан авылында Каюм Насыйриның музей-китапханәсен ачтылар] / Э. Мозаффарова // Шәһри Казан.-  2021.- 2 март (№ 21).- Б. 5.

Кыямова, М. Каюм Насыйрига бердәнбер һәйкәл Кече Шырданда : [мәгърифәтче, галим К.Насыйри һәм Яшел Үзән районы Кече Шырдан авылында аңа багышланган истәлекле урыннар турында] // Идел- 2021.- № 2.- Б. 52-56.

Сальмушев, Р. Насыйри  «йорты» : [Каюм Насыйриның Казандагы музей-йорты тур.] / Р. Сальмушев // Мәдәни җомга.- 2019.- 19 апрель. - Б. 14.

Гобәйдуллина, А. Каюм Насыйри авылының киләчәге булырга тиеш : [автор «Каюм Насыйри туган җирен торгызу» фондының башкарма директоры] / А. Гобәйдулина // Шәһри Казан.- 2019.- 22 февраль.- Б. 8.

Минһаҗ, Р. Каюм баба кызы Асия : [«Акведук» проектлау оешмасы җитәкчесе Асия Гобәйдуллина Каюм Насыйри туган Кече Шырдан авылындагы «Каюм коесы»н яңарткан] / Р. Минһаҗ // Ватаным Татарстан.- 2018.- 5 декабрь.- Б. 5.

Гыймадова, Г. Татар мескенлеге : [Казандагы Каюм Насыйри музее тур.] / Г. Гыймадова // Ватаным Татарстан.- 2018.- 15 июнь.- Б. 16.

Минһаҗ, Р. Күз сирпүләре Каюм бабаныкы кебек : [Казандагы Каюм Насыйри музее тур.] / Р. Минһаҗ // Ватаным Татарстан.- 2017.- 13 октябрь.- Б. 16, 18.

Гәрәева, Л. Каюм бабай «мәгарәсе» : [Яшел Үзән районы Олы Ачасыр авылында урнашкан Каюм Насыйри исемендәге архитектура һәм этнография музей комплексы тур.] / Л. Гәрәева // Сөембикә.- 2017.- № 9.- Б. 28-31.

Минһаҗ, Р. Каюм баба мәчете ачылды : [Яшел Үзән р-ны Кече Шырдан авылында Каюм баба мәчете ачылды] / Р. Минһаҗ // Ватаным Татарстан.- 2017.- 15 август.- Б. 4, 6.

Минһаҗ, Р. Каюм Насыйри каберен кем карарга тиеш? : [Казандагы Каюм Насыйри музее һәм Иске Татар зиратындагы кабере тур.] / Р. Минһаҗ // Ватаным Татарстан.- 2017.- 16 май.- Б. 2.

Минһаҗ , Р. Каюм баба сөенер иде : [Пензада Каюм Насыйри институтының җирле үзәге ачылды] / Р. Минһаҗ  // Ватаным Татарстан.- 2017.- 25 гыйнвар.- Б. 5.

Каюм Насыйри музеена - 10 ел! : [К. Насыйри музее тур.] // Ватаным Татарстан.- 2011.- 1 февраль.- Б. 6.

Каюм Насыйри турында әңгәмәләр

Абзалина, Р. Әманәт : [ТР Милли Музее өлкән хезмәткәре Рәмзия Абзалина б-н мәгърифәтче Каюм Насыйри тур. әңгәмә] / Р. Абзалина; әңгәмәдәш Ф. Әхмәтҗанова // Ватаным Татарстан.-  2022.- 28 гыйнвар (№ 12).- Б. 16.

Каюм Насыйри хатлары

Каюм Насыйри хатлары : [Каюм Насыйриның әтисенә язган хатлары 1857 еллар. ] / кереш сүзне Ш. Алкин язган // Безнең мирас.- 2018.- № 3.- 45-47.

Каюм Насыйрига багышланган әсәрләр

Нигъмәти, И. Тукай чишмәсенең суын эчкән : [язучы Э. Шәрифуллинаның «Каюм коесы» дигән поэмалар китабы тур. (Казан, 2018 ел, 254 б.)] / И. Нигъмәти // Мәгариф.- 2019.- № 6.- Б. 50.

Каюм Насырига багышланган чаралар

Низамова, Л. Каюм Насыйри эзләре буйлап : [«Ак калфак » татар хатын-кызлар оешмасының чираттагы утырышы Яшел Үзән районында узды. Ул Каюм Насыйрига багышланды] / Л. Низамова // Татарлар.- 2024.- № 19.- Б. 6.

Минһаҗ, Р. Олы ерым,Таш киек... : [Яшел Үзән шәһәрендәге 10 нчы гимназиясендә Каюм Насыйрига багышланган фәнни-тикшеренү конференциясе үтте] / Р. Минһаҗ // Ватаным Тататрстан.- 2017.- 14 март.- Б. 3.

Хуҗиева, Э. (Эльмира). Каюм Насыйри шәкертләре : [мәгърифәтченең татар сәүдәгәре М. М. Казаков белән язышкан хатлары] / Э. Хуҗиева // Безнең Мирас.- 2023.- № 10.- Б. 93-95.

Каюм бабай варислары иҗаты : [К. Насыйриның 198 еллыгына багышланган иҗат эшләре бәйгесе нәтиҗәләре] / М. Каюмова әзерләде // Идел.-  2023.- № 4.- Б. 58-64.

Кашапова, С. Галим турында китап... : [ТР Милли китапханәсендә галимнәр, язучылар катнашында «Каюм Насыйри: әдәби-тарихи һәм документаль-библиографик җыентык» дигән китапны тәкъдим итү кичәсе узды] / С. Кашапова // Мәдәни җомга.- 2018.- 29 июнь.- Б. 11.

Кадыйрова, Л. Кадерен яши-яши аңлыйбыз : [Каюм Насыйриның казандагы йорт-музеенда галимнең вафатына 114 ел уңаеннан узган искә алу кичәсе тур.] / Л. Кадыйрова // Ватаным Татарстан.- 2016.- 24 сентябрь.- Б. 7.

Минһаҗ, Р. Каюм баба эзеннән : [Яшел Үзән шәһәренең 10 нчы гимназиясендә уздырылган Каюм Насыйри исем. «Тел гыйлеме һәм әхлакый-эстетик кыйммәтләр формалаштыруда гуманистик традицияләрнең әһәмияте» дигән яшьләр конференциясе узды] / Р. Минһаҗ // Ватаным Татарстан.- 2016.- 29 март.- Б. 3.

Рәхмәтуллина, Н. Каюм бабай варислары : [Яшен Үзән шәһәренең 10 нчы гимназиясендә үткән мәгърифәтче,энциклопедист, галим Каюм Насыйрига багышланган ХI төбәкара фәнни укулар тур.] / Н. Рәхмәтуллина // Мәдәни җомга.- 2013.- 8 март.- Б. 5.

Фәрхетдинова, Ч. Каюм бабай галәмендә : [Казандагы Каюм Насыйри музеенда «Каюм Насыйриның күпкырлы эшчәнлеге бүгенге заман укыту процессында һәм музей киңлегендә» дигән темага түгәрәк өстәл уздырылды] / Ч. Фәрхетдинова // Мәдәни җомга.- 2013.- 5 апрель.- Б. 18.

Нәҗипова, Г. Каюм Насыйри - беренчеләр затыннан : [бөек мәгърифәтче Каюм Насыйриның Казандагы музее эшли башлауга 10 ел уңаеннан «Мәгърифәтченең иҗади мирасын популярлаштыруда Каюм Насыйри музееның әһәмияте һәм роле» дигән темага түгәрәк өстәл үткәрелде] / Г. Нәҗипова [һ. б.] // Мәдәни җомга.- 2012.- 26 октябрь.- Б. 13-14.

Соңгы яңарту: 2025 елның 13 марты, 11:31