Фатыйма Ильская. Биобиблиографик белешмәлек

2012 елның 31 декабрендә татар милли театр сәнгатен оештыруны башлап йөрүчеләрнең берсе – күренекле сәхнә остасы, Россиянең һәм Татарстаннның халык артисткасы Фатыйма Ильскаяның (Хуҗасәетова) тууына 110 ел тула. Фатыйма Ильская үзенең озын иҗат юлын Оренбургның «Ширкәт» труппасында башлап җибәрә. Соңыннан, 1916 елның көзендә Габдулла Кариев чакыруы буенча «Сәйяр» труппасына килә. 1918–1919 елларда Ф.Ильская Ташкент драма театрында эшли. 1919-1921 елларда ул – Көнчыгыш фронтның Идел буе бригадасы политбүлеге театрында, 1923 елдан башлап, аның ярты гасырдан күбрәккә сузылган иҗади тормышы Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры белән бәйле. Бу театр сәхнәсендә дөнья, рус һәм татар классикасы әсәрләре буенча куелган спектакльләрдә якты образлар иҗат итә. Холыклары буенча төрле геройларны уйный, аларның барсына да бердәм сыйфат – тормыш сөючәнлек, югары романтизм хас. Ул иҗат иткән рольләр: Рокыя — «Тигезсезләр» (Ф. Әмирхан), Сәлимә — «Әлмансур» (Һ. Һейне), Трильби — «Трильби», Турандот (К.Гоцци Принцесса Турандот), Луиза (Ф.Шиллер «Мәкер вә мәхәббәт»), Сюзанна (П.Бомарше «Фигароның өйләнүе»), Катерина (А.Островский «Яшенле яңгыр»), Дилбәр (К.Тинчурин «Җилкәнсезләр»), Фатыйма (М.Әмир «Тормыш җыры») һ.б.
Фатытйма ханым зур шөһрәт казанган артистка. Аның кулында татар театр сәнгатенең эстафета йөзеге йөрде.
Тәкъдим ителә торган электрон белешмәлек Фатыйма Ильскаяның юбилее уңаеннан төзелде. Материаллар 9 бүлеккә туплап бирелде. Биредә күренекле артистканың тормыш юлын һәм иҗатын яктырткан мәкаләләр, шигырьләр, сценарийлар, фотоархив, замандашларының фикерләре, истәлекләр һ.б. белән танышырга була.
Белешмәлек татар, рус, инглиз телләрендә төзелде.

Ф. Ильскаяның тәрҗемәи хәле

• Ильская (Хуҗасәетова) Фатыйма Салиховна
• Тәрҗемәи хәле

Ф. Ильскаяның тормышы һәм иҗаты турында

• Алар истә, алар хәтердә //Сәхнәбезнең йөзек кашы
• Ил кызы (Ә. Еники)
• Ил кызы
• Ил кызы (Фатыйма Ильская турында)
• Фатыйма Ильская — «Сәхнәдә 400гә якын роль уйнаган артистка»
• Фатыйма Ильская башкарган төп рольләрнең кыскача исемлеге
• Фатыйма Ильская таланты. Күргәзмә РСФСР һәм ТАССРның халык артисткасы Фатыйма Ильскаяга (Фатыйма Салих кызы Хуҗасәетова) багышланган
• Үрнәк булырлык иҗат (И. Илялова)

Ф. Ильская турында истәлекләр

• Ана хәсрәте (Р. Җиһаншина)
• Ил кызы (Р. Ахунҗанова)
• Исемнәре исемдә: Фатыйма Ильская (Т. Миңнуллин)
• «Кайнар сәлам белән, үбеп, улың...». Рәшидә Җиһаншина, РСФСРның халык артисткасы
• Россиянең халык артисты Фатыйма Ильская: «Минем бөтен тормышым - сәхнә, кайгымны да аның белән уртаклашам»
• Сәхнәбезнең йөзек кашы (А. Арсланов)
• Уттан яралган артистка (Р. Батулла)
  • http://sahne.ru/sahne/1066.html

Фотоархив

• https://matbugat.ru/news/?id=11200
• https://kitaphane.tatarstan.ru/ilskaya/kumysnikov.htm
• https://dzen.ru/media/id/6178ececdadc423de1c971ce/ot-zuhry-do-glafiry-scenicheskie-obrazy-fatimy-ilskoi-61e3cf46041d6929a373d8e3
• http://beznenmiras.ru/il-kyzy/

Ф. Ильскаяның истәлекләре

• Истәлекләрем
• Кариев мәктәбе
• Сокландыргыч Кәрим ага

Ф. Ильскаяга багышланган видеоязмалар

• Фатыйма Ильская (1902-1984) / Танылган сәхнә остасы / Фатыйма Ильская. Энциклопедия институты
• Хәлимә Искәндәрова Фатыйма Ильская турында сөйли | камал театрына 110 ел

Ф. Ильскаяга багышланган шигырьләр

• Грим тартмасы (Л. Шакирҗан)
• Ил кызы (Х. Туфан)

Ф. Ильскаяга багышланган сценарийлар

• Фатыйма Ильская – сәхнәбез горурлыгы

Ф. Ильская турында мәгълүмат чыганаклары

• «Фатыйма Ильскаяның сүнмәс таланты» дигән күргәзмә ачылды
• ТАССРның 100 еллыгы уңаеннан Фатыйма Ильскаяга багышланган күргәзмә оештырыла

Ф. Ильская турында

Библиография

• Ф. Ильскаяның истәлекләре
• Ф. Ильскаяның тормышы һәм иҗаты турында
• Ф. Ильскаяга багышланган Интернеттагы сайтларга сылтамалар (рус телендә)